Spalone ćmy i samotność czytelnika

Lektura zbioru opowiadań „Ćmy” Konrada Kissina to duże wyzwanie dla przeciętnego czytelnika. Blurb, który widnieje na okładce jest całkowicie nietrafiony, mylący - oczywiście spełnia swoją rolę, bo przyciąga potencjalnego odbiorcę. Górnolotne sformułowanie głosi iż książka młodego, debiutującego autora to „doskonała terapia dla zagubionych w szarości dnia powszedniego”. Niestety nie poczułam się uzdrowiona po jej lekturze, nie była to również jakakolwiek forma terapii. „Ćmy” to trudne teksty, wymagające, ciężkie od nagromadzonych dygresji, naukowego słownictwa, iskrzących ozdobników zdaniowych. Słowa przygniatają czytelnika, grzęźniemy w ich natłoku, w sztucznym celebrowaniu każdego zdania. Autor jako wykształcony literaturoznawca, pasjonat Witolda Gombrowicza, tworzy bardzo introwertyczny świat, pełen literackich nawiązań, polemik, słownych gier. Owszem, jest to dość oryginalna proza i to jest duży plus dla autora, lecz próba zbliżenia się do niej czytelnika, przypomina mozolną, pełną pułapek, wspinaczkę na lodową górę. Kiedy udaje się zdobyć szczyt oczekujemy panoramicznego widoku, zapierającego dech w piersiach, lecz w tym wypadku grzęźniemy w gęstej mgle, która całkowicie ogranicza pole widzenia. Pozostaje nam ślepe błądzenie, poczucie rozczarowania, co tylko wzmaga nasz dystans względem poznawanych opowieści, migawek, fragmentów.

„Ćmy” składają się z sześciu opowiadań: „Ćma barowa”; „Psychotka”; „Utopiec”; „Diana. O psie, który bał się jeździć koleją”; „Enfant terrible”; „Kukułka”. Trudno przytoczyć fabułę każdego z nich, gdyż nie jest ona najważniejsza w tych tekstach. Autor bawi się stylistyką, intertekstualnością, stylizacjami, językiem. Jest to proza awangardowa, przez co staje się hermetyczna, posiadająca wąskie grono zwolenników. Świat ukazany w krzywym zwierciadle, przejaskrawiony nawiązuje do tradycji Gombrowiczowskiej. Mamy tu do czynienia z ludźmi chorymi psychicznie, alkoholikami, zmarłymi  - postaciami niepasującymi do zwykłego, normalnego świata. Autor chętnie wplata sytuacje groteskowe, potęgujące zagubienie czytelnika, poczucie dyskomfortu. W skomplikowanej konstrukcji literackich światów przytłaczają autorskie komentarze, powtarzające się nieustannie sformułowanie „mocno osadzony w sobie”. Zdaje się, że słowa spływają jak lawina, mnożą się nielogicznie, grzebią odbiorcę w domysłach, który z mozołem próbuje towarzyszyć narratorowi. Obrazy, zdarzenia, dialogi tworzą istną przeplatankę, zdają się żyć własnym życiem, bez ingerencji autora. Niecierpliwy odbiorca szybko się zniechęca takim stylem pisania, nie sprawią mu przyjemności słowne potyczki czy intertekstualne tropy. Tytuł zbioru okazuje się adekwatny do treści  - pełno w tej prozie mroku, rozpadu, destrukcji. Ćmami są bohaterowie, podążający ślepo za światłem, które imituje świat. Są oni na straconej pozycji, ulegają spaleniu, gdyż nie potrafią dostosować się do ram rzeczywistości.

Opowiadania Konrada Kissina polecam dozować powoli, pojedynczo, bez presji czasu czy chęci szybkiego przebrnięcia przez tekst. Być może tylko wtedy uda się Wam ulec autorowi i pozwolicie na zburzenie swoich komfortowych, czytelniczych preferencji. „Ćmy”  to książka dla tych, którzy nie boją się wypłynąć na dalekie i głębokie wody literatury, ciągle poszukując nowych form, oryginalnych opowieści, nowatorskich konstrukcji. Czasami warto spróbować czegoś innego, trudniejszego,  gdyż czytelnik powinien być gotowy na nieustanne poszerzanie swoich horyzontów. Być może spróbuje jeszcze wrócić do lektury opowiadań Kissina, aby zweryfikować swoje pierwsze wrażenie. Moje oczekiwania nie pokryły się z lekturą, czuję się trochę zawiedziona, przytłoczona słowami, cytatami i widmem autora, który próbuje ciągle potwierdzić swoją erudycję. Czy jest tu jeszcze miejsce dla skromnego czytelnika?  Ja, siebie tutaj nie odnajduję, ale nie przekreślam całkowicie „Ciem”. Na pewno w tym awangardowym, literackim labiryncie jest jakieś wyjście, tylko trzeba poznać konstrukcję i szczegółowy plan.  

 Dziękuję portalowi Sztukater za egzemplarz książki.