Małomiasteczkowa nostalgia

„Pamięć  o dzieciństwie jest jak dobry sen, który towarzyszy nam przez cały dzień albo jak koszmar do nas przylegający." (s.8)

Bardzo podoba mi się metafora porównująca drzewo do życia człowieka. Mamy wiele wspólnego z drzewami, podobnie jak one jesteśmy zakorzenieni – czy to w miejscu, społeczeństwie, kulturze, języku. Korzenie są w nas samych, budujemy je przez całe życie, niejednokrotnie próbujemy je przerwać, oderwać, tworząc nowe połączenia. Miejsce kojarzone z dzieciństwem jest mikrokosmosem, tkanką na której budujemy naszą tożsamość. Z czasem zmienia się wyobrażenie tej przestrzeni, jest demonizowana lub mitologizowana, w zależności od doświadczeń jednostki. To miejsce to „prakorzeń”, od niego rozrastają się kolejne, tworząc mapę pamięci, wspomnień, przestrzeni, w której odciskamy swoje ślady. Debiut Alicji Mielcarek jest ponownym zaglądaniem do starych szuflad, które zamknęło się wraz z porzuceniem warstwy kokonu dziecięcej naiwności. 

„Pępowina” (wyd. Mamiko) to opowieść z pogranicza realizmu magicznego, urzekająca polifonia kobiecych historii, wypełnianie barwami słów portretów postaci z przeszłości. Pępowiną jest nić wiążąca człowieka z miejscem rodzinnym, przechowującym wspomnienia, nasiąkniętym obrazami zapamiętanymi przez oczy dziecka. Pępowiną jest też pamięć, siłą kierującą główną bohaterkę do gniazda, do Nowej Rudy aby wypełnić białe plamy z przeszłości i odkryć, ukształtować siebie na nowo, „rozwikłać wewnętrzne supły”. Luśka, z wykształcenia psycholożka, wraca do Nowej Rudy, do domu, aby odetchnąć, nabrać dystansu od codzienności. Kobieta daje się porwać małomiasteczkowości, z nową wrażliwością patrzy na miejsca, pozornie znane i oswojone. Ta siła zaszczepi w bohaterce „Pępowiny” coś czego nie da nie nauczyć czy zdiagnozować za pomocą analizy psychologicznej, coś co jest nieuchwytne, ledwo dostrzegalne. Małe miasteczko, oplatające spokojem i wspomnieniami, miasteczko kobiecych opowieści, tętniące dramatami i radościami, niezwykłością i pozornością. 

Necia i Luśka w dzieciństwie były nierozłączne, po tragicznej śmierci rodziców ich drogi podążyły w przeciwnych kierunkach. Necia wyjechała do Stanów Zjednoczonych, a Luśka realizowała się w zawodzie psychologa. Wraz z powrotem do Nowej Rudy, do starego domu babci, przypominającego  „graciarnię” z ogromem przedmiotów i rzeczy, wracają wspomnienia dzieciństwa, siostrzane seanse spirytualistyczne, pierwsze podmuchy dorosłości i niewyjaśnione zabójstwo młodej kobiety, której spotkania z ukochanym na rzeczką Szumką, podglądała mała Luśka. Kim była B.B. i dlaczego ktoś ją zabił? Obraz martwej kobiety wciąż wydaje się żywy i prześladuje Luśkę, która postanawia rozwiązać tajemnicę kochanków sprzed lat… Szukając śladów przeszłości, podświadomie sama będzie próbowała uporządkować swoje życie i nadać mu ponownie sens. 

„Im bardziej błądzimy, tym nasze lustrzane odbicie wydaje się obce. Udać się na poszukiwanie siebie to najtrudniejsza i najbardziej fascynująca z podróży, w jaką można wyruszyć. Po nitce do pępka.” (s.23)

Powieść Alicji Mielcarek rysuje nową mapę Nowej Rudy, lekko baśniową, tajemniczą, szkatułkową – otóż jedno miasteczko ma wiele wersji, każdy interpretuje przestrzeń wewnętrznie, na fragmenty dzieciństwa nakładają się współczesne miejsca. Jesteśmy pewni rozczarowania głównej bohaterki, zbyt dorosłej aby zrozumieć magię swoich korzeni. Autorka jednak wyposaża Luśkę w niebywałą wyobraźnię, pamięć sensualną, jest ona dojrzałą kobietą, lecz przestrzeń rodzinnej Nowej Rudy zdziera z niej maski, pozwala wydobyć dziecięcy zachwyt, naiwność, zaufanie. 

Przewodniczką Luśki staje się kobieta wykluczona ze społeczności, pogardzana ze względu na swój wygląd,  szalona, współczesna czarownica – Garbata, przyjaciółka babci Kostki. Młoda dziewczyna i staruszka zaprzyjaźniają się, Garbata okazuje się prawdziwą znawczynią ludzkich dusz, buntowniczką, która ocaliła swoją dziecięcą wrażliwość pomimo wielu rozczarowań i krzywdzących ludzkich słów. Jest to najbardziej niezwykła i ciepła postać w powieści, jej słowa trafiają prosto w serce, są poetyckie, uniwersalne i mądre. Jest jedną z postaci tak bliskich bohaterkom Olgi Tokarczuk, istniejących w rzeczywistości, ale czujących i widzących o wiele więcej:

„Kiedy porzuciła świat i stworzyła swój własny, utkany z wolności, przestrzeni, natury i książek, z czasem odzyskała spokój i pogodziła się z losem. (…) Książki stały się jej sprzymierzeńcami” (s. 100).

Kiedy sensem dla ludzi staje się ciągłe gromadzenie rzeczy, to Garbata, mieszkanka noworudzkiej Doliny Muminków, na przekór cały swój dobytek nosi w kilku starych torbach. Znajdują się w nich ulubione cytaty z literatury, z przeczytanych książek, które były jej „sprzymierzeńcami”, a także „trochę szmat, kubek i kilka bieżących ziół”. To Garbata budzi w Luśce zapomnianą tęsknotę i nostalgię za domem, staje się jej opiekunką i duchową mentorką, przybraną babcią, która opowiada o życiu jak baśniarka:

„Niektórzy pielęgnują obumarłych siebie i noszą niewidzialny ciężar obumarłych komórek, nie mają siły się z nich otrzepać. To jedyne, co mają, i z tej martwej przeszłości tworzą kożuch, czy, (…) pancerz. To są żyjące trupy. Trzeba wielkiej rzeczy, żeby im ta skorupa pękła. Czasami, razem ze skorupą, pękają oni sami, bo przeszłość to jedyna rzecz, którą posiadają. Bez niej więc i oni przestają istnieć” (s. 126).

Nową Rudę odkrywamy wraz z bohaterką, podążamy ulicami, zaglądamy do baru mlecznego, patrzymy na Szumkę, odwiedzamy redakcję tygodnika „Noworudzkie życie”, wędrujemy po leśnych ścieżkach za Garbatą,  próbujemy złapać senny rytm miasteczka, kreśląc jednocześnie linie, nitki wiążące główną bohaterkę z labiryntem, w którym nakładają się na siebie różne mapy – myśli, uczuć, zapachów, postaci. Miasteczko okazuje się mieć wiele wymiarów, ale by je odkryć, trzeba posłuchać głosu pamięci, głosu duchów, dźwięku „prakorzeni”. Czy bohaterka „Pępowiny” wsłucha się w małomiasteczkową melodię, czy zapełni nią ciszę i brak sensu?

„Pępowina” Alicji Mielcarek to wyjątkowa, proza akcentująca więź z miejscem, nadająca sens pozornie zwykłym rzeczom. To opowieść o zapominaniu i powrotach do przeszłości, wypływaniu na powierzchnię wspomnień, uruchamianych lawinowo przez bliskie przedmioty, detale, kartografie miejsc. To w końcu historie kobiet, poszukujących, niepokornych, napiętnowanych przez poczucie braku i samotności. Jednak w „Pępowinie” wiele jest ciepłą i nadziei, wyczuwalnej empatii w kreśleniu przez pisarkę zarysów przestrzeni. Łącząca bohaterkę z Nową Rudą pępowina przekształca się, nabiera nowego wymiaru, jest spoiwem, żywą tkanką pamięci. Przecięcie jej odznacza przecięcie własnych korzeni, eutanazję wspomnień. Tytułowa pępowina zmienia się, nadaje nowy tembr życiu bohaterki, staje się jej częścią. Jest to ukłon pisarki w stronę małomiasteczkowości. Każdy z nas, pochodzący z małej miejscowości, miasteczka czy ze wsi, wielokrotnie próbuje uciekać, wierząc w nomadyczność, oswojenie nowych miejsc. Rodzinne strony to nasza pierwsza przestrzeń, najbliższa, mamy wiec jej mapę rozrysowaną w sercu, czyli na zawsze. Powraca do nas w snach, przypływa na żaglach nostalgii, ale i wyłania się z rodzinnych rozmów, spotkań, pokoleniowych pamiątek. „Pępowina” to wrażliwy i niebywale czuły głos literackich przestrzeni, małych ojczyzn, do których tęsknimy jak małe dzieci. Polecam!

Cyt. Alicja Mielcarek, Pępowina, wyd. Mamiko, Nowa Ruda 2018. 

Dziękuję portalowi Sztukater za egzemplarz książki. 

Baśń o samotnym księżycu. „W kim zakochał się Księżyc” Julita Pasikowska

„Droga do pięknych rzeczy jest długa i trudna. Nie jest łatwo je osiągnąć. Pewnie dlatego nazywamy je pięknymi, bo nie widujemy ich na co dzień i wydają nam się nie do zdobycia.” s. 32.

 

Elegancki, z zakręconym wąsem, strażnik Ziemi, marzyciel i romantyk. Taki jest Księżyc, filozofujący o samotności i miłości, bohater debiutanckiej książki Julity Pasikowskiej, miłośniczki książek i baśni. O swojej pasji do literatury dziecięcej i młodzieżowej autorka pisze na blogu „Bajkochłonka”, na którym znajdziemy profesjonalne omówienia nowości wydawniczych dla najmłodszych. 

„W kim zakochał się Księżyc” jest również zapowiedzią nowego wydawnictwa Sto Stron, które pragnie wydawać przede wszystkim książki dla dzieci. Wierzę, że uda im się podbić malutkie serca najszczerszych krytyków, bo „W kim zakochał się Księżyc” jest opowieścią pełną ciepła, o emocjach, barwach samotności i nieszczęśliwej miłości. W sercach bohaterów odnajdziemy przede wszystkim blask nadziei, odsłaniającej moc niezwykłej przyjaźni. Okazuje się, że nie trzeba przemierzać całego kosmosu aby znaleźć to, co jest najważniejsze. Najczęściej to, czego szukamy jest bliżej nas, niż nam się wydaje. 

Księżyc co noc wstaje i obserwuje wszechświat oraz migoczące gwiazdy. Jego zadaniem jest chronienie Ziemi przez całą noc. Czuje się jednak bardzo samotny. Niespodziewanie zakochuje się w najpiękniejszej damie na całym niebie. Nie wie jak ma wyznać swoją miłość, więc prosi o pomoc gęś, która staje się miłosnym posłańcem. Księżyc często obserwuje mieszkańców Ziemi, którzy rzadko patrzą w nocne niebo. Pewnej nocy Księżyc poznaje Człowieka, o najbardziej wyczulonym słuchu na Ziemi. Człowiek cierpi na bezsenność i liczy gwiazdy na nocnym niebie, siedząc w swoim ogrodzie i czekając na upragniony sen. Księżyc wyznaje mu swoje uczucia i wątpliwości. Rozmowie przysłuchuje się mała, nieśmiała Gwiazdka, która najbardziej pragnie aby Księżyc był szczęśliwy. Kiedy powraca gęś, nie ma dobrych wiadomości dla swojego okrągłego przyjaciela. Księżyc będzie musiał stawić czoło trudnym uczuciom, rozczarowaniu, tęsknocie, rezygnacji. Ktoś jednak nie pozwoli aby czuł się samotny…. 

Julita Pasikowska stworzyła uroczą, baśniową historię skrywającą mądre przesłanie. Miłość nie zawsze bywa spełniona, czasami poszukując wielkich uczuć tracimy z oczu to, co mamy blisko. Podobnie jak Księżyc, zakochujemy się w wyobrażeniu, marzeniu, powierzchownym pięknie. Rozmowa Księżyca z Człowiekiem to piękna miniaturka dziecięcej wyobraźni. To właśnie małe dziecko słyszy więcej i potrafi dostrzec niebo przepełnione ogromem tajemnic i baśniowości. Człowiek słyszący głos srebrnego Księżyca to metafora dziecięcej wrażliwości. Tylko on patrzy w nocne niebo i tylko on z empatią rozmawia z nietypowym przyjacielem. Księżyc niczym Mały Książę próbuje dowiedzieć się czym jest samotność i co czyni go wyjątkowym we wszechświecie. Dzięki rozmowie i przyjaźni potrafi dostrzec i opisać jak wygląda samotność. Jest ona przede wszystkim brakiem drugiej osoby:

„Samotność jest wtedy (…) kiedy widzimy najpiękniejszą w życiu tęczę i nie mamy z kim podzielić się jej widokiem. (…) Samotność to zakaz gier planszowych, skakania w gumę i wszystkich sportów zespołowych. Samotność to brak przyjaciela, brak wspólnych pasji, brak wspólnych wyjść do kina, brak pożyczania zeszytów, kiedy jest się chorym, brak trzymania się za ręce, brak przytulania, brak wszystkiego, co najpiękniejsze. (…) Samotność jest wtedy, kiedy musimy wyobrażać sobie kogoś, do kogo mówimy, bo nie mamy nikogo innego” s. 49-50.

„W kim zakochał się Księżyc” to baśń pełna metafor, płynnych przejść pomiędzy baśniowością, onirycznością a realnością, prawdziwym życiem. Odnajdziemy tu proste odpowiedzi, szczerość dziecka spoglądającego na Księżyc w rozgwieżdżoną noc, niebywałą wartość przyjaźni, która potrafi skleić nawet złamane księżycowe serce. 

Książka „W kim zakochał się Księżyc” Julity Pasikowskiej jest dostępna jako ebook oraz audiobook. Słuchając audiobooka, usłyszymy głosy lektorów: Anny Wysockiej-Jaworskiej i Rafała Pierzaka. Jest to idealna opowieść na dobranoc dla cierpiących na bezsenność i niekwestionowanych śpiochów – słowem dla wszystkich wielbicieli księżycowych baśni. Zjawiskową okładkę tej magicznej opowieści zaprojektowała Gabriela Dec.  

„W kim zakochał się Księżyc” wyd. Sto Stron to wartościowa, nastrojowa historia o małym, zagubionym Księżycu, który jak każdy z nas, szuka miłości, akceptacji i sensu istnienia. Księżyc okazuje się być niezłym myślicielem i niepoprawnym marzycielem, w którym odnajdziemy po części własne, człowiecze odbicie. Piękne zakończenie mówi każdemu z nas, że nawet Księżyc nie jest samotny w wielkim wszechświecie, każdego z nas może spotkać przyjaźń, nie trzeba jej szukać daleko. Piękno nie jest powierzchowne, nie jest "błyszczące" i przysłaniające czy oślepiające, ale wydobywa się z wewnątrz serca, jest ukryte w gestach i czułości, sygnałach empatii. Bohaterowie tej wzruszającej historii uczą, że warto rozmawiać o swoich uczuciach, pytać i szukać odpowiedzi nawet na najtrudniejsze pytania. Dzięki dialogowi, rozmowie rodzi się zaufanie, które jest kluczem do prawdziwej przyjaźni.

Książka "W kim zakochał się Księżyc" Julity Pasikowskiej jest pod patronatem KSIĄŻKOJADÓW

 https://wydawnictwostostron.pl/w-kim-zakochal-sie-ksiezyc/